Nằm dọc bên khu phố cổ Bao Vinh, theo thời gian, những ngôi nhà rường cổ Bao Vinh đã và đang xuống cấp nghiêm trọng dẫn đến nguy cơ làm mất đi một trong những giá trị văn hóa, lịch sử riêng có, ghi dấu một giai đoạn lịch sử của mảnh đất Thừa Thiên. Chủ nhân của những ngôi nhà cổ này cũng đang mong mỏi từng ngày được Nhà nước hỗ trợ kinh phí để trùng tu, tôn tạo, trả lại nguyên trạng cho ngôi nhà rường cổ Huế.

Xuống cấp, dột nát

Dừng chân bên ngôi nhà rường cổ có tuổi đời hơn 150 năm có số nhà 77B Bao Vinh, trước mắt tôi là ngôi nhà 2 tầng 2 gian không còn giữ nguyên hiện trạng khi dường như tất cả các hạng mục công trình đều xuống cấp, hư hỏng. Đây được xem là ngôi nhà xuống cấp nghiêm trọng nhất trong hệ thống nhà cổ tại Bao Vinh. Trong đó, tầng 2 đang trong tình trạng không sử dụng được và để hoang; toàn bộ ngôi nhà đã xuống cấp do chưa được tu bổ một cách triệt để, bộ khung gỗ tầng 2 đã bị mối mục, hệ xương đỡ mái cong võng, mất liên kết; hệ thống đà, sàn tầng 2 đã hư hỏng nặng. Không chỉ bên trong ngôi nhà, phía mặt tiền cũng lộ rõ sự xuống cấp, hư hỏng khi mái nhà oằn xuống, mái ngói được chắp vá và nhiều vật dụng chống dột được trưng dụng khắp nơi, tạo nên khung cảnh nhếch nhác, ngổn ngang.

 Mặt tiền 2 ngôi nhà rường cổ Bao Vinh với mái nhà xiêu vẹo, bên trong thấm dột và hư hỏng

Bà Phan Thị Diệu Liên, chủ nhà rường cho biết, do không có kinh phí để tu sửa nên nhiều năm qua, ngôi nhà ngày càng bệ rạc, thấm dột khắp nơi, khó khăn lắm mới tìm được một nơi “lành lặn” để trú ẩn qua ngày. Song, do kinh phí tu sửa nhà khá lớn trong khi gia đình không có điều kiện nên mọi việc đều trông chờ vào sự hỗ trợ của Nhà nước.

Là ngôi nhà rường nằm trong hệ thống nhà rường cổ tại Bao Vinh, ngôi nhà của ông Nguyễn Thanh Hà được xây dựng từ những năm 1945. Nhà có đặc trưng kiến trúc nhà rường truyền thống Huế với 3 gian thu hồi bít đốc. Theo thời gian và sự khắc nghiệt của thời tiết, hiện nhà đã xuống cấp do chưa được tu bổ một cách triệt để. Trong đó, bộ khung gỗ đã bị mối mục, hệ xương đỡ mái cong võng, mất liên kết; mái ngói liệt trôi tụt, hỏng vỡ thấm dột nhiều chỗ; nền nhà láng xi măng bong bộp, thủng; hệ thống liên ba, vách ván đã hư hỏng.

 Ngôi nhà rường cổ số 77B Bao Vinh xuống cấp và dột nát, các bức tường bong tróc toàn bộ

Theo thông tin từ UBND TP. Huế, đến nay khu phố cổ Bao Vinh còn 14 ngôi nhà rường cổ và 7 nhà tứ giác có kiến trúc đặc thù và đều trong tình trạng mục nát, xuống cấp nghiêm trọng. Nhiều ngôi nhà tuy vẫn còn giữ được dáng dấp của nhà cổ, nhưng hầu hết những hàng cột, tường chịu lực chính của căn nhà đã bị mối mọt gặm gần hết, cá biệt có một số nhà phải dùng tre, gỗ tạp để gia cố thêm. Có nhiều nhà phải dùng bạt nilong, tôn… để che mưa che nắng. Tất cả đều đang trong tình trạng hư hỏng nặng như lún nền, nứt nẻ, mốc meo, mục nát, bị cơi nới, bị thay thế vật liệu mới.

Chỉnh trang đồng bộ hạ tầng

Qua thời gian, phố cổ Bao Vinh vẫn còn bảo lưu nhiều ngôi nhà rường truyền thống được xây dựng cách đây hơn trăm năm. Nhà rường có kiến trúc ba gian, mái lợp ngói liệt, có đắp các chi tiết trang trí bằng vôi vữa. Bộ khung sườn bằng gỗ với những bộ vì kèo được chạm trổ các họa tiết trang trí tinh xảo, cùng với những bức hoành phi, đối liễn chạm khắc chữ Hán trang hoàng khắp ba gian nhà. Hiện, các thế hệ con cháu đời sau vẫn tiếp tục sống, giữ gìn nề nếp gia phong nối tiếp các thế hệ ông cha của họ mặc dù các ngôi nhà rường đã xuống cấp, thấm dột. Cùng với nhà rường cổ, hạ tầng ở phố cổ Bao Vinh cũng trong tình trạng xuống cấp, chưa đáp ứng nhu cầu đi lại của người dân, du khách khi số lượng khách du lịch về đây tham quan, mua sắm ngày càng đông. Vì vậy, cùng với việc trùng tu nhà rường, hoàn thiện hạ tầng giao thông, chỉnh trang đô thị ở khu phố này cũng là bước tiếp theo trong chiến lược “thay áo mới” cho khu phố cổ.

Ông Nguyễn Thanh Hà, chủ ngôi nhà rường cổ số 79 Bao Vinh cho biết, từ khi bộ phim Mắt Biếc công chiếu, phố cổ Bao Vinh nói chung, các ngôi nhà cổ nói riêng cùng các địa danh ở Bao Vinh trở nên nổi tiếng và thu hút nhiều người dân, du khách đến tham quan, chụp ảnh lưu niệm. Từ đó, khu phố cổ khá đông đúc nên nhiều quán cà phê, dịch vụ ẩm thực mọc lên đáp ứng nhu cầu của khách. Có nhiều đoàn khách quốc tế đã đến phố cổ, dạo quanh các nhà rường để chuyện trò, chụp ảnh lưu niệm. Vì vậy, cùng với việc trùng tu, tôn tạo nhà rường cổ, tỉnh và thành phố nên bố trí kinh phí để chỉnh trang đồng bộ hạ tầng ở khu phố cổ, như chỉnh trang các bến sông, chợ, đình làng, hạ tầng giao thông… nhằm đồng bộ hạ tầng, phát triển du lịch - dịch vụ.

Theo Bí thư Đảng ủy phường Hương Vinh, ông Trần Quốc Thắng, cùng với các dự án chỉnh trang đô thị của tỉnh, TP. Huế nhằm đưa phố cổ Bao Vinh trở thành địa điểm tham quan, du lịch phục vụ người dân và du khách, thời gian qua phường đã huy động nguồn lực cùng với công tác xã hội hóa đầu tư hệ thống thoát nước các tuyến đường kiệt, chỉnh trang hạ tầng chợ, lắp đặt hệ thống điện chiếu sáng trên địa bàn. Đối với 2 dãy nhà mặt tiền khu vực phố cổ, phường đã vận động bà con cũng như huy động các mạnh thường quân lắp đặt đèn lồng treo ở 2 dãy nhà. Đồng thời, vận động bà con, đặc biệt là bà con sinh sống hai bên khu phố Bao Vinh giữ gìn vệ sinh môi trường, chỉnh trang mặt tiền các ngôi nhà nhằm tạo cảnh quan môi trường sạch đẹp, tạo ấn tượng tốt trong lòng du khách.

Tuy nhiên, do các ngôi nhà cổ xuống cấp nên hiện tại bộ mặt của phố cổ Bao Vinh khá nhếch nhác, người dân và chính quyền địa phương mong chờ triển khai đề án trùng tu, tôn tạo các ngôi nhà rường cổ nhằm hoàn thiện hạ tầng, tạo bộ mặt cho phố cổ Bao Vinh ngày càng khang trang, sạch đẹp để đưa phố cổ Bao Vinh trở thành một địa điểm tham quan, du lịch nổi tiếng của Huế.

Kỳ II: Kỳ vọng từ một đề án